Дүүриймаа /Монгол ардын дуу/

xvv

Хадтай юу Сүмбэр ууланд нь болбол до хө ай Дүүриймаа минь ээ
Харцага шувуунууд нь хангилалдаад байна аа хө
Хавар намрын зургаахан сард нь хө Ай Дүүриймаа яа нь
Хайрын маань сэтгэл гэдэг хөвөлзөөд байна аа хө

Зүүн юу сүмбэр ууланд нь болбол до хө ай Дүүриймаа минь ээ
Зүр гурууд нь зөрөлдөөд байна аа хө
Зүрхний маань амраг тэр минь ээ хө ай Дүүриймаа минь ээ
Зүүд нойронд минь үзэгдэнэ шүү аа хө

Баруун сүмбэр ууланд нь хөө ай л Дүүриймаа минь ээ
Барс ирвэсүүд нь багширалдаад байна даа хө
Багын маань амраг хонгор чи минь ай л Дүүриймаа яа хө
Байн байн л бодогдох нь хэцүү яа хө

Ду...
[Дэлгэрэнгүй...]

Боодогтой сэвгэр /Баруун Монгол ардын дуу/

xvv

Торомтой тэмээ нь ачааны чимэг
Тоорцогтой сэвгэр гэрийн чимэг
Ботготой тэмээ нь ачааны чимэг
Боодогтой сэвгэр гэрийн чимэг

Ингэн тэмээ нь ачааны чимэг
Ижилхэн сэвгэрүүд гэрийн чимэг
Атан тэмээ нь ачааны чимэг
Адилхан сэвгэрүүд гэрийн чимэг

Цагаан тэмээ нь ачааны чимэг
Цацагт сэвгэрүүд гэрийн чимэг
Ингэн тэмээ нь ачааны чимэг
Ижилхэн сэвгэрүүд гэрийн чимэг

Тайлаг тэмээ нь ачааны чимэг
Торомгор сэвгэр гэрийн чимэг
Цагаан тэмээ нь ачааны чимэг
Царайлаг сэвгэр гэрийн чимэг

 






 
Тайлбар: Боодог гэдэг нь боож шуусан нэг төрлийн эмэгтэй хүний үсний засал...
[Дэлгэрэнгүй...]

Хэен хуар /Монгол ардын дуу/

xvv

Суудаг байшинг минь
Сураглаад асуувал даа хө ай
Цуварсан гурван байшингийн
Дунд талын шилэн байшин хө ай
Хэен хуар хэзээнээсээ мөн

Уудаг л усыг минь
Сураглаад асуувал даа хө ай
Урд талын гурван худагны
Дунд талын алтан худаг аа хө ай
Хэен хуар хэзээнээсээ мөн

Унасан чиг морийг минь
Ажиглаад харвал даа хө ай
Усан чиг тэлмэн жороо
Ухаа хонгор морь шүү дээ хө ай
Хэен хуар хэзээнээсээ мөн
Хэен хуар хэзээнээсээ мөн

 




...
[Дэлгэрэнгүй...]

Дахаад гарлаав - Алаг толгойн энгэр /Монгол ардын дуу/

xvv

Алаг толгойн энгэрээр
Адуу нь хучаад гарлаа даа
Амраг бяцхан тэр минь
Араас нь дахаад гарлаа даа

Хоо толгойн энгэрийг
Хонь нь хучаад гарлаа даа
Хонгор хайртай тэр минь
Хойноос нь дахаад гарлаа даа

Тэсэг их газрыг
Тэмээ нь хучаад гарлаа даа
Танхил бяцхан тэр минь
Түүний хойноос гарлаа даа

Өлөн ихтэй газрыг
Үхэр нь хучаад гарлаа даа
Үеийн бяцхан тэр минь
Үхрээ дагаад гарлаа даа

Яргуй ихтэй газрыг
Ямаа нь хучаад гарлаа даа
Янаг хайртай тэр минь
Яруухан дуулаад гарлаа даа

Талын сайхан нутгаа
Таван эрдэнээр чимээд
Тансаг сайхан жаргалаа
Түүнтэй хамт холбоё

(Х.Сам...
[Дэлгэрэнгүй...]

Судгийн ногоо /Монгол ардын дуу/

xvv

Судгийн ногоо нь хө
Сугсраад байнаа хө
Сургий нь дуулахаар хө
Өрөвдөөд байнаа хө

Арын ногоо нь хө
Алаглаад байна даа хө
Аашийг нь бодохоор хө
Өрөвдөөд байна даа хө

Замын ногоо нь
Зангираад байна даа хө
Зангий нь бодохоор оо
Өрөвдөөд байна даа хө

Жалгын ногоо хөөрхий
Жигдрээд байна хө
Зангий нь бодохоор хөөрхий
Өрөвдөөд байна даа хө

Дуу сонсох:
 ...
[Дэлгэрэнгүй...]

Вандан хээр /Монгол ардын дуу/

xvv

Вандан хээрийг унаад аа
Баруун айлд нь буулаа даа
Балжир бандийг байвал даа
Бас л жаахан ярьмаар байна


Дэлдэн цавидарыг унаад аа
Дэмбэрэл гуайнд буулаа даа
Дэгжин түүнийгээ байвал даа
Дэнчин тавиад мордмоор байна

Улаан буурлыг унаад аа
Уран Чойжилынд буулаа даа
Учралт хонгороо байвал даа
Уулзаж ярьмаар санагдаад байна
 


Дууг сонсох: https://youtu.be/59UMeYlbUa8


Монголын радиогийн “Дагаад дуулаарай” нэвтрүүлэг. Ахмад дуучин Төмөрийн дуулсан монгол ардын дуу "Хувирашгүй сэтгэл", АЖ Түмэндэмбэрэлийн дуулсан "Вандан хээр" монгол ...

[Дэлгэрэнгүй...]

Эрүү цагаан болжмор /Ардын дуу/

xvv


Эрүүндээ цагаантай болжмор шувуу нь
Үүрийн шөнөдөө жиргээд байна аа хө
Үйлийн үртэй миний л амраг
Үглээд суух нь зэвүүхэн байна аа хө

Тархиндаа улаантай тахиа шувуу нь
Тавхан жингээр донгодоод байна аа хө
Танхил өссөн миний л амраг
Тавхан үгэндээ танигдаад байна аа хө

Хөөрхөн дуутай хөхөө шувуу нь
Хөвчийн модонд донгодоод байна аа хө
Хөөрхий төрсөн миний л амрагт
Хөндийрөх сэтгэл төрөөгүй бизээ хө

Ар дээр ургасан арвай буудай нь
Амттай болдог нь юуных ч билээ хө
Амраг хонгор чи бидэн хоёр
Сэтгэлтэй болдог нь юуных ч билээ хө

Заагаад хийсэн зандан ширээний
Заадсыг с...
[Дэлгэрэнгүй...]

Сүнжидмаа /Монгол ардын дууны домог, үг/

xvv

Сүнжидмаа дууны домгоос

Бяр чадал ихтэй, эрэмгий чадалтай нэгэн сайхан эр хол баруун урд хязгаараас жин тээж Да Хүрээнд очих үедээ гоо үзэсгэлэн төгс Сүнжидмаа гэгч бүсгүйд дурласан юмсанжээ. Ингээд нутагтаа буцсан ч бүсгүйг мартаж чадахгүй санан мөрөөдсаар буцаж Да Хүрээнд ирээд бүсгүйд хайраа илчлэн эхний бадгуудыг дуулсан юм гэдэг. Түүний хариуд Сүнжидмаа бүсгүй мөн дараагийн бадгуудыг дуулжээ. Залуу Сүнжидмаагаа гэргийгээ болгон авч суугаад нутаг усандаа авч явах гэсэн боловч бүсгүй Да Хүрээнээс явахгүй гэж бас дуулан хариуд нь залуу хайрт гэргийгээ дагуулан нутаг усандаа очиж амьдрахыг...
[Дэлгэрэнгүй...]

Талд унасан жавар /Монгол ардын дууны үг/

xvv

Талд унасан жавар болбол
Ташуур алдам хүйтэн жавар аа хө хө ай
Танхил өсгөсөн намайгаа болбол
Тархийг нь эргэтэл загнаад яах вэ хө хө ай

Ууланд унасан жавар салхи
Уурга алдам хүйтэн жавар аа хө хө ай
Ухаан суугаагүй намайгаа болбол
Уурлаж загнаад юугаа хийх вэ хө хө ай

Арилжаа сураагүй морийг болбол
Амы нь татаад юугаа хийх вэ ай хө
Ажил сураагүй намайгаа болбол
Аашилж загнаад юугаа хийх вэ хө хө ай
           
Жороо сураагүй морийг болбол
Жолоогий нь татаад юугаа хийх вэ хө хө ай
Зовлон үзээгүй намайгаа болбол
Зодож жа...
[Дэлгэрэнгүй...]

Ардын дуунуудын домог, түүхээс

xvv

Ямар ч монгол хүний хоолойнд эвлэгхээн тохирдог, ард түмний зохиосон дуунууд бүгд өөр өөрсдийн домогтой. Найран дээр олноороо хоолой түрэн дуулагддаг эдгээр дуунуудын үүх түүхийг мэдээд авчихвал хаана хэзээ дуулахаа бодож, үр хүүхэддээ тайлбарлаж, өөрөө ойлгоход ч тустай. Монгол түмний мэддэг хэдэн уртын дууны төрсөн түүхийг сонирхуулъя.

Ардын дуунуудын домог, түүхээс

1. Жаахан шарга
Энэ дуу 1960-аад оны үед Дарьгангын овооны хийд орчим зохиогдсон гэж үздэг. Далин Дагын хүү Инзноров, Ургамал Зундаагийн охин Чимэдлхам хоёр хайр сэтгэлийн холбоотой болж, хурга тугалын бэлчээрээр уулзан учирч явсаар амьдран суухаар б...

[Дэлгэрэнгүй...]